Ostatnimi czasy wiele mówi się o hormonach. Non stop zdrowotne media zarzucają nas tego typu informacjami. Mało jednak kto wie, czym są hormony.
Hormony to związki chemiczne, które przekazują określone informacje między poszczególnymi narządami i w ten sposób regulują pracę organizmu. To tak najprościej. Pierwszym odkrytym hormonem była adrenalina, a odkrywcą był Polak – Napoleon Cybulski. Hormony są wydzielane przez gruczoły dokrewne lub tkanki układu hormonalnego.
Niektóre od razu dostają się do krwi, a inne idą najpierw do płynu tkankowego i dopiero potem do krwiobiegu.
Najważniejsze gruczoły to: przysadka, podwzgórze, szyszynka, tarczyca,
przytarczyce, trzustka, nadnercza, jajniki, jądra, łożysko (u kobiet w ciąży). Oczywiście, to nie jest tak, że lista hormonów, jakie pracują w naszym organizmie jest zamknięta. Co chwilę dowiadujemy się o jakichś nowych.jest jednak pewna pula, o której możemy usłyszeć na codzień. O zapotrzebowaniu na hormony decyduje przysadka mózgowa, którą zawiaduje podwzgórze. Odbiera ona informacje o stanie ilościowym hormonów. Jeżeli stwierdzi brak, to zgłasza zapotrzebowanie na jego wydzielenie i pobudza konkretny gruczoł do stymulacji. Komunikacja między hormonalny odbywa się poprzez układ krwionośny. To, co jest bardzo ważne, to że hormony pilnują siebie nawzajem – ten, który informuje o braku hormonu, potem reguluje i hamuje jego produkcję. Nie jest tak jednak w każdym przypadku. Okazuje się, że istnieje wiele hormonów działa wobec siebie antagonistycznie, czyli jeden hamuje, a drugi stymuluje ten sam proces. Tak działają na przykład grelina i leptyna – grelina wzmaga poczucie głodu, a leptyna je obniża.
Ponieważ każdy gruczoł odpowiedzialny jest za inny hormon, ważna jest tutaj pewnego rodzaju kategoryzacja.
- Przysadka mózgowa wytwarza: hormon wzrostu (somatotropinę o skrócie GH lub STH), prolaktynę (PRL), hormon adrenokortykotropowy (ACTH), tyreotropowy (TSH), folikulotropowy (FSH), luteinizujący (LH) oraz lipotropowy (LPH). Liberyny – hormony uwalniające, pobudzają przysadkę mózgową do wydzielania hormonów: somatoliberyna – uwalnia hormon wzrostu, kortykoliberyna – uwalnia kortykotropinę, gonadoliberyna – wpływa na wydzielanie gonadotropin (FSH i LH), tyreoliberyna zaś – wpływa na wydzielanie tyreotropiny. Statyny – hormony hamujące wydzielanie hormonów przez przysadkę mózgową: somatostatyna hamuje uwalnianie hormonu wzrostu i tyreotropiny, dopamina – prolaktyny, jak również tyreotropiny. Kisspeptyna – wiadomo, że wpływa na dojrzewanie płciowe, zaburzenia miesiączkowania, płodność, odgrywa rolę w hamowaniu rozwoju nowotworów, ale wciąż pozostaje substancją dość tajemniczą – istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że najbliższe lata przyniosą kolejne doniesienia o wpływie kisspeptyny na ludzki organizm.
- Podgórze: tyreolibertyna (TRH), gonadoliberyna (GnRH), somatoliberyna (GHRH), kortykoliberyna (CRH), somatostatyna (GIH), dopamina (prolaktostatyna, PIH), wazopresyna i oksytocyna.
- Szyszynka: melatonina (wit. M), (hormon snu) – bierze udział w regulowaniu dobowego rytmu snu i czuwania, przygotowuje organizm do snu po zmroku.
- Tarczyca: tyroksynę (T4), trójjodotyroninę (T3) i kalicytoninę. Gruczoły przytarczycowe produkują parathormon (PTH). warunkują prawidłowy przebieg wielu procesów w organizmie, regulują temperaturę ciała i przemianę materii, biorą udział w syntezie witamin, pobudzają rozwój kośćca i układu nerwowego w życiu płodowym i wczesnym dzieciństwie; zięki nim lepiej trawimy, mamy dobry nastrój, interesuje nas seks; decydują o wyglądzie skóry i włosów; tyroksyna wpływa na powstanie podskórnej tkanki tłuszczowej; jeśli tarczyca źle pracuje, możesz cierpieć na bezsenność, nadmierną potliwość czy kołatanie serca, przy niedoczynności pojawi się zmęczenie, nadwrażliwość na zimno, łamliwe włosy.
- Wątroba: insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF), trombopoetyna i angiotensynogen.
- Trzustka: insulina, glukagon, somatostatyna i polipeptyd trzustkowy.
- Nerki: erytropoetyna (EPO) oraz kalcytriol.
- Nadnercza: glikokortykoidy, mineralokortykoidy, androgeny, dehydroepiandrosteron, kortyzol i kortykosteron.
- adrenalina i noradrenalina – przygotowują organizm do zwiększonego wysiłku fizycznego i umysłowego w sytuacjach wymagających szybkiej reakcji, m.in. przyśpieszają akcję serca, polepszają ukrwienie mięśni, podnoszą poziom glukozy we krwi, rozszerzają oskrzela i źrenice – ich stężenie rośnie podczas stresu
- kortyzol – osłabia aktywność układu odpornościowego, działa przeciwzapalnie, zwiększa stężenie glukozy we krwi; wzmacnia działanie adrenaliny i noradrenaliny podczas stresu
- dehydroepiandrosteron (DHEA) – „wygasza” reakcję organizmu na stres, działa przeciwdepresyjnie, przyśpiesza przemianę tłuszczów, hamuje apetyt, korzystnie wpływa na pracę umysłu i wygląd skóry
- aldosteron – reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową w organizmie. Dba o utrzymanie właściwego poziomu sodu i potasu.
- Rdzeń: adrenalinę (epinefrynę) i noradrenalinę (norepinefrynę).
- Jajniki: estrogen, estriol, estron, estradiol, progesteron, relaksyna.
- Łożysko: progesteron, HCG, estriol, testosteron, laktogen.
- Jądra: androgeny i testosteron.
- Grasica: tymozynę, tymopoetynę i tymulinę.
- Jądra szwu: serotonina.
- Tkanka tłuszczona: leptynę i gleninę.